Албанский говор или говоры Гораны? Генезис и функционирование

Мария Сергеевна Морозова

doi:10.21638/11701/spbu09.2017.207

Авторы

Мария Сергеевна Морозова

DOI:

https://doi.org/10.21638/11701/spbu09.2017.207

Аннотация

В статье рассматриваются вопросы генезиса и функционирования албанского идиома в полилингвальном микрорегионе Горана (Черногорское Приморье), представляющем большой интерес с точки зрения изучения процессов славяно-албанского языкового и культурного взаимодействия на западе Балкан. Вводная часть содержит антропогеографические и социолингвистические сведения о сербохорватскоязычной краине Мрковичи, частью которой является Горана, и краткую характеристику северо-западных гегских говоров албанского языка. Далее на примере сообщества села Веля-Горана исследована албанская речь местного билингвального населения и идиомы проживающих в селе албанок из приграничных районов Албании, Черногорского Приморья и Краины. Для выяснения вопроса о наличии диалектной микродифференциации и степени аккомодации (а) в речи албанок и (б) в албанской речи местных билингвов, а также для выяв- ления контактных черт в фонетике и фонологии осуществлен анализ аутентичного диалектно- го материала с применением сравнительного и описательного методов, традиционно используемых сопоставительным языкознанием, диалектологией и балканистикой. На основании результатов анализа албанская речь Гораны охарактеризована как гетерогенный идиом, в котором на уровне отдельных носителей сохраняются, не подвергаясь смешению, диалектные микроотличия и варьирует степень интенсивности языкового изменения в результате контакта со славянским идиомом.

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.

Библиографические ссылки

Вуjовић 2012 — Вуjовић Л. Мрковићки диjалекат (с кратким освртом на сусjедне говоре). Доктор- ска дисертациjа са додатком. Београдски универзитет, 1965. Репринт издање дjела. Подгорица: Савjет Муслимана Црне Горе, 2012. 384 с. (сербск.)

Десницкая 1968 — Десницкая А. В. Албанский язык и его диалекты. Л.: Наука, 1968. 380 с. Жирмунский 1976 — Жирмунский В. М. «Проблемы переселенческой диалектологии.» Жирмунский В. М. Общее и германское языкознание: Избранные труды. Л.: Наука, 1976. С. 491–516. Јовићевић 1922 — Јовићевић А. «Црногорско Приморје и Крајина.» Српски етнографски зборник. Књ. 11. Цвијић Ј. (уред.). Београд, 1922. С. 1–171. (сербск.)

Морозова, Русаков — Морозова М. С., Русаков А. Ю. Албанские гегские говоры черногорско-албанского пограничья: фонетическая анкета. Рукопись.

Ровинский 1897 — Ровинский П. А. Черногория в ее прошлом и настоящем: В 3 тт. Т. 2. Ч. 1. СПб.: Имп. Акад. наук, 1897. 808 с.

Русаков 1987 — Русаков А. Ю. «К вопросу о фонетической адаптации латинской лексики в албанском языке.» RОMANO-BALCANICA: Вопросы адаптации латинского языкового элемента в балканском ареале. Десницкая А. В. (ред.). Л.: Наука, 1987. С. 127–144.

Соболев 2013 — Соболев А. Н. Основы лингвокультурной антропогеографии Балканского полуострова. Т. I: Homo balcanicus и его пространство. СПб.; München: Наука; Otto Sagner, 2013. 264 с.

Соболев 2015 — Соболев А. Н. «Мрковичи (и Горана): языки и диалекты черногорского Приморья в контексте новейших балканистических исследований.» Sprache und Kultur der Albaner: Zeitliche und räumliche Dimensionen. Akten der 5. Deutsch-albanischen kulturwissenschaftlichen Tagung». (Albanien, Buçimas bei Pogradec, 5.–8. Juni 2014). Demiraj В. (Hrsg.). Wiesbaden: Harrassowitz, 2015. S. 533–556.

Соболев и др. 2013 — Соболев А. Н., Новик А. А., Домосилецкая М. В., Дугушина А. С., Ермо- лин Д. С., Колосова В. Б., Морозова М. С., Русаков А. Ю. Голо Бордо (Gollobordë), Албания: Из ма-териалов балканской экспедиции РАН и СПбГУ 2008–2010 гг. Соболев А. Н., Новик А. А. (ред.). СПб.; München: Наука; Otto Sagner, 2013. 272 с.

Станишић 1995 — Станишић В. Српско-албански jезички односи. Београд: Српска академиja наука и уметности, 1995. 147 с. (сербск.) Ahmetaj 2006 — Ahmetaj M. E folmja e Anës së Malit. Prishtinë: IAP, 2006. 337 f. (албанск.)

Beci 1995 — Beci B. Të folmet veriperëndimore të shqipes dhe sistemi fonetik i së folmes së Shkodrës. Tiranë: Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, 1995. 605 f. (албанск.)

Çabej 1958 — Çabej E. “Për historinë e konsonantizmit të gjuhës shqipe.” Buletin i Universitetit shtetëror të Tiranës. Ser. Shkencat Shoqërore. 1 (1), 1958: 31–80. (албанск.)

Curtis 2012 — Curtis M. С. Slavic-Albanian language contact, convergence, and coexistence. PhD thesis. Joseph В. (Advisor) Ohio State University. Ohio, 2012. 408 p.

Dabaj 2004 — Dabaj Gj. Shestani: Studim filologjik gjithëpërfshirës: Në 2 vëll. Vëll. 1. Ulqin; Tiranë; Prishtinë: Ada, 2004. 706 f. (албанск.)

Demiraj 1996 — Demiraj Sh. Fonologjia historike e gjuhës shqipe. Tiranë: TOENA, 1996. 332 f. (албанск.)

Grgurević 2012 — Grgurević O. «Naselja Mrkojevića.» Nevladina organizacija Mrkojevići. 2012. URL: http:// mrkojevici.me/naselja.html (accessed: 02.02.2016). (сербск.)

Gjinari 1971 — Gjinari J. «Vëzhgime mbi të folmen e Bregut të Bunës.» Dialektologjia shqiptare: Në 7 vëll. Vëll. 1. Tiranë: Universiteti i Tiranës, 1971. F. 331–368. (албанск.)

Gjinari 1989 — Gjinari J. Dialektet e gjuhës shqipe. Tiranë: Akademia e shkencave e RPS të Shqipërisë, 1989. 329 f. (албанск.)

Gjinari et al. 2007 — Gjinari J., Beci B., Shkurtaj Gj., Gosturani Xh. Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe: Në 2 vëll. Vëll. 1. Tiranë; Napoli: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë; Università degli Studi di Napoli L’Orientali, Dipartamento di Studi dell’Europa Orientale, 2007. 464 f. (албанск.)

Gjinari, Shkurtaj 2000 — Gjinari J., Shkurtaj Gj. Dialektologjia. Tiranë: Shtëpia botuese e librit universitar, 2000. 462 f. (албанск.)

Jozeph 2007 — Jozeph B. “Broad vs. localistic dialectology, standard vs. dialect: The case of the Balkans and the drawing of linguistic boundaries.” Language variation — European perspectives II: Selected papers from the 4th International conference on language variation in Europe (ICLaVE), Nicosia, June 2007.

Tsiplakou S., Karyolemou M., Pavlou P. (eds.). Amsterdam; Philadelphia: Benjamins, 2009. P. 119–134.

Morozova, Rusakov 2015 — Morozova M., Rusakov A. “Social roots and linguistic outcomes of contact-in duced language change: the case of Slavic-Albanian contact in Mrko(je)vići and Gorana”. 11th Congress of South-East European Studies. Session “Theory of the Linguistic Union: Balkan Linguistics and Euro linguistics”. (Sofia, 31 August — 4 September 2015). Summaries, 2015. URL: http://www.balkanstudies. bg/congress2015/bg/summaries.html (дата обращения: 11.10.2016).

Omari 2012 — Omari A. Marrëdhëniet gjuhësore shqiptaro-serbe. Tiranë: Botimet Albanologjike, 2012. 420 f. (албанск.)

Radojević 2011 — Radojević G. Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori. 2011: Prvi rezultati. Podgorica: MONSTAT, 2011. 56 s. (сербск.)

Shkurtaj 1982 — Shkurtaj Gj. “Disa veçori fonetike të të folmeve shqipe në Mal të Zi”. Studime Filologjike. 3, 1982: 179–195. (албанск.)

Sobolev 2012 — Sobolev A. N. “Slavische Lehnwörter in albanischen Dialekten.” Aktuelle Fragestellungen und Zukunftsperspektiven der Albanologie. Akten der 4. Deutsch-Albanischen kulturwissenschaftlichen Tagung «50 Jahre Albanologie an der Ludwig-Maximilians-Universität München». (Gut Schönwag bei Wessobrunn, 23. — 25. Juni 2011). Demiraj B. (Hrsg.). Wiesbaden: Harrassowitz, 2012. S. 215–232. (немецк.)

Trudgill 1986 — Trudgill P. Dialects in Contact. Oxford: Basil Blackwell, 1986. 182 p.

Ulqinaku 1965 — Ulqinaku H. “Nji pamje e shkurtë e tё folunit t’Ulqinit.” Pёrparimi. 1–2, 1965: 64–72. (албанск.)

Ylli 2012 — Ylli Xh. “Rreth përgatitjeve për një vlerësim objektiv të huazimeve leksikore sllave të gjuhës shqipe.” Shqipja dhe gjuhët e Ballkanit. Konferencë shkencore e mbajtur më 10–11 nëntor 2011 në Prishtinë. Ismajli R. (red.). Prishtinë: Akad. e Shkencave dhe e arteve e Kosovës, 2012. F. 533–564. (албанск.)

Bibliography:

Вуjовић 2012 — Vujović, L. Mrkovićki dijalekat (s kratkim osvrtom na susjedne govore) [Mrkovići dialect (with a short overview of the neighbouring speeches)]. A doctoral thesis with the addition. Beogradski univerzitet, 1965. Reprint edition. Podgorica, Savjet Muslimana Crne Gore, 2012. 384 p. (in Serbian)

Десницкая 1968 — Desnitskaya, A. V. Albanskii iazyk i ego dialekty [Albanian and Albanian dialects]. Len- ingrad, Nauka Publ., 1968. 380 p. (in Russian)

Жирмунский 1976 — Zhirmunsky, V. M. Problemy pereselencheskoi dialektologii [Problems of migrant dialectology]. In: Zhirmunsky, V. M. Obshchee i germanskoe iazykoznanie: Izbrannye trudy [General and German linguistics: Selected works]. Leningrad, Nauka Publ., 1976, pp. 491–516. (in Russian)

Јовићевић 1922 — Jovićević, A. Crnogorsko Primorje i Krajina [Montenegrin Littoral and Krajina]. In: Cvijić, J. (ed.). Srpski etnografski zbornik [Serbian ethnographic anthology]. Vol. 11. Beograd, 1922, pp. 1–171. (in Serbian)

Морозова, Русаков — Morozova, M. S., Rusakov, A. Y. Albanskie gegskie govory chernogorsko-albanskogo pogranich’ia: foneticheskaia anketa [Gheg Albanian dialects of the Montenegrin-Albanian border- land: phonetic questionnaire]. Manuscript. (in Russian)

Ровинский 1897 — Rovinsky, P. A. Chernogoriia v ee proshlom i nastoiashchem [Montenegro: past and pres- ent]: In 3 vols. Vol. 2. P. 1. St. Petersburg, Imp. acad. nauk Publ., 1897. 808 p. (in Russian)

Русаков 1987 — Rusakov, A. Y. K voprosu o foneticheskoi adaptatsii latinskoi leksiki v albanskom iazyke [On phonetic adaptation of Latin vocabulary in Albanian]. In: Desnitskaya, A. V. (ed.). RОMANO- BALCANICA: Voprosy adaptatsii latinskogo iazykovogo elementa v balkanskom areale [RОMANO- BALCANICA: Problems of adaptation of the Latin language element in the Balkan area]. Leningrad, Nauka Publ., 1987, pp. 127–144. (in Russian)

Соболев 2013 — Sobolev, A. N. Osnovy lingvokul’turnoi antropogeografii Balkanskogo poluostrova [The foundations of linguocultural anthropogeography of the Balkan Peninsula]. Vol. I: Homo balcanicus i ego prostranstvo [Homo balcanicus and its area]. St. Petersburg; Munich, Nauka Publ.; Otto Sagner Publ., 2013. 264 p. (in Russian)

Соболев 2015 — Sobolev, A. N. Mrkovichi (i Gorana): iazyki i dialekty chernogorskogo Primor’ia v kon- tekste noveishikh balkanisticheskikh issledovanii [Mrkovići (and Gorana): Languages and dialects of Montenegrin Littoral in the context of the recent balkanological studies]. In: Demiraj, V. (ed.) Sprache und Kultur der Albaner: Zeitliche und raumliche Dimensionen. Akten der 5. Deutsch-albanischen kulturwissen schaftlichen Tagung [Language and culture of the Albanians. Temporal and spatial di- mensions. Proceedings of the 5th German-Albanian cultural studies conference] (Albania, Buçimas, Pogradec, 5–8 June 2014). Wiesbaden, Harrassowitz Publ., 2015, pp. 533–556. (in Russian)

Соболев и др. 2013 — Sobolev, A. N., Novik, A. A., Domosiletskaia, M. V., Dugushina, A. S., Ermolin, D. S., et al. Golo Bordo (Gollobordë), Albaniia: Iz materialov balkanskoi ekspeditsii RAN i SPbGU 2008–2010 gg. [Golo Bordo (Gollobordë), Albania. From the materials of the Balkan expedition of the Rus- sian Academy of Sciences and the State University of St. Petersburg in 2008–2010]. St. Petersburg; Munich, Nauka Publ.; Otto Sagner Publ., 2013. 272 p. (in Russian)

Станишић 1995 — Stanišić V. Srpsko-albanski jezički odnosi [Serbian-Albanian linguistic relations]. Beo- grad: Srpska akademija nauka i umetnosti, 1995. 147 p. (in Serbian)

Ahmetaj 2006 — Ahmetaj, M. E folmja e Anës së Malit [The dialect of Ana e Malit]. Prishtinë: IAP, 2006. 337 p. (in Albanian)

Beci 1995 — Beci, B. Të folmet veriperëndimore të shqipes dhe sistemi fonetik i së folmes së Shkodrës [North-western dialects of Albanian and the phonetics of the dialect of Shkodra]. Tiranë: Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, 1995. 605 p. (in Albanian)

Çabej 1958 — Çabej, E. Për historinë e konsonantizmit të gjuhës shqipe [On the history of Albanian consonant system]. In: Buletin i Universitetit shtetëror të Tiranës. Ser. Shkencat Shoqërore — Bulletin of the State University of Tirana. Social Science Series. 1958, no. 1, p. 31–80. (in Albanian)

Curtis 2012 — Curtis, M. С. Slavic-Albanian language contact, convergence, and coexistence. PhD thesis. Joseph В. (Advisor). Ohio State University, Ohio, 2012, 408 p. (in English)

Dabaj 2004 — Dabaj, Gj. Shestani: Studim filologjik gjithëpërfshirës [Shestani. A comprehensive philological study]: In 2 vols. Vol. 1. Ulqin; Tiranë; Prishtinë: Ada, 2004. 706 p. (in Albanian)

Demiraj 1996 — Demiraj, Sh. Fonologjia historike e gjuhës shqipe [Historical phonology of Albanian]. Tiranë: TOENA, 1996. 332 p. (in Albanian)Gjinari 1971 — Gjinari, J. Vëzhgime mbi të folmen e Bregut të Bunës [Notes about the dialect of Bregu e Bunës]. In: Dialektologjia shqiptare [Albanian dialectology]: In 7 vols. Vol. 1. Tiranë, Universiteti i Tiranës, 1971, pp. 331–368. (in Albanian)

Gjinari 1989 — Gjinari, J. Dialektet e gjuhës shqipe [Dialects of Albanian]. Tiranë, Akademia e shkencave e RPS të Shqipërisë, 1989. 329 p. (in Albanian)

Gjinari et al. 2007 — Gjinari, Gj., Beci, B., Shkurtaj, Gj., Gosturani, Xh. Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe [The dialectological atlas of the Albanian language]: In 2 vols. Vol. 1. Tiranë; Napoli: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë; Università degli Studi di Napoli L’Orientali, Dipartamento di Studi dell’Europa Orientale, 2007. 464 p. (in Albanian)

Gjinari, Shkurtaj 2000 — Gjinari, J., Shkurtaj, Gj. Dialektologjia [Dialectology]. Tiranë, Shtëpia botuese e librit universitar, 2000. 462 p. (in Albanian)

Grgurević 2012 — Grgurević, O. Naselja Mrkojevića [Settlements of the Mrkojevići]. In: Nevladina organizacija Mrkojevići [Non-state organization Mrkojevići]. 2012. URL: http://mrkojevici.me/naselja.html (accessed: 02.02.2016). (In Serbian)

Jozeph 2007 — Jozeph, B. Broad vs. localistic dialectology, standard vs. dialect: The case of the Balkans and the drawing of linguistic boundaries. In: Tsiplakou, S., Karyolemou, M., Pavlou, P. (eds.). Language variation — European perspectives II: Selected papers from the 4th International conference on language

variation in Europe (ICLaVE), Nicosia, June 2007. Amsterdam; Philadelphia, Benjamins Publ., 2009, pp. 119–134. (in English)

Morozova, Rusakov 2015 — Morozova, M., Rusakov, A. Social roots and linguistic outcomes of contact- induced language change: the case of Slavic-Albanian contact in Mrko(je)vići and Gorana. In: 11th Congress of South-East European Studies. Session “Theory of the Linguistic Union: Balkan Linguistics and Eurolinguistics” (Sofia, 31 August — 4 September 2015). Summaries, 2015. Available at: http://www. balkanstudies.bg/congress2015/bg/summaries.html (accessed: 11.10.2016). (in English)

Omari 2012 — Omari, A. Marrëdhëniet gjuhësore shqiptaro-serbe [Albanian-Serbian linguistic relations]. Tiranë, Botimet Albanologjike, 2012. 420 p. (in Albanian)

Radojević 2011 — Radojević, G. Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori. 2011: Prvi rezultati [Census of Population, Households and Dwellings in Montenegro. 2011. First results]. Podgorica, MONSTAT, 2011. 56 p. (in Serbian)

Shkurtaj 1982 — Shkurtaj, Gj. Disa veçori fonetike të të folmeve shqipe në Mal të Zi [Several phonetic features of the Albanian dialects in Montenegro]. In: Studime Filologjike, 1982, no. 3, pp. 179–195. (in Albanian)

Sobolev 2011 — Sobolev, A. N. Slavische Lehnwörter in albanischen Dialekten [Slavic borrowings in Albanian dialects]. In: Demiraj, B. (ed.). Aktuelle Fragestellungen und Zukunftsperspektiven der Albanologie: Akten der 4. Deutsch-Albanischen kulturwissenschaftlichen Tagung «50 Jahre Albanologie an der Ludwig-Maximilians-Universität München» [Current issues and future perspectives of Albanology. Proceedings of the 4th German-Albanian cultural studies conference “50 Years of Albanology at the Ludwig-Maximilians-University of Munich”] (Gut Schönwagbei Wessobrunn, 23–25 June 2011). Wi- esbaden, Harrassowitz, 2012, pp. 215–232. (in German)

Trudgill 1986 — Trudgill, P. Dialects in Contact. Oxford, Basil Blackwell Publ., 1986. 182 p. (in English) Ulqinaku 1965 — Ulqinaku, H. Nji pamje e shkurtë e tё folunit t’Ulqinit [A short overview of the dialect of Ulcinj]. In: Pёrparimi, 1965, no. 1–2, pp. 64–72. (in Albanian)

Ylli 2012 — Ylli, Xh. Rreth përgatitjeve për një vlerësim objektiv të huazimeve leksikore sllave të gjuhës shqipe [On preparations for an objective assessment of Slavic lexical borrowings in Albanian]. In: Ismajli, R. (red.). Shqipja dhe gjuhët e Ballkanit. Konferencë shkencore e mbajtur më 10–11 nëntor 2011 në

Prishtinë [Albanian and the Balkan languages. Scientific conference held on 10–11 November, 2011 in Prishtina]. Prishtinë, Akad. e Shkencave dhe e arteve e Kosovës, 2012, pp. 533–564. (in Albanian)