A new approach to the enigmatic language of Kurbskij and its seeming “anomalies”
DOI:
https://doi.org/10.21638/spbu09.2021.103Abstract
In 2018, the author published a two-volume monograph in German entitled “Eine Syntax des ‘Novyj Margarit’ des A.M.Kurbskij. Philologisch-dependenzgrammatische Analysen zu einem kirchenslavischen Übersetzungskorpus” (“A Syntax of A.M.Kurbskij’s ‘Novyj Margarit’. A Philological and Dependency-grammatical Study of a Corpus of Church Slavonic Translations”). This article presents some results of the study in Russian and extends and complements the analysis begun in the monograph. The article focuses on the remarkable use of deverbal formations with the suffixes *-m- and *-n- having the meaning of passive necessity such as in до просвещаемы(х)/ad illuminandos ‘to those who have to be enlightened’. It is shown that the phenomenon in question, which can be observed in the Church Slavonic texts by Prince Andrei Kurbskij (1528–1583), should not be considered to be linguistically erroneous, as in the past. The fact that the use of the two formations mentioned is repeated in the same text and that examples of this phenomenon occur in different works by different authors suggests that it reflects a usage with a certain tradition. Consequently, the necessitative use of the deverbal suffixations has to be regarded as correct. In addition, a more systematic analysis makes it possible to show that a considerable number of other linguistic “anomalies” in Kurbskij’s works do not actually represent “anomalies”, or at least they are not linguistic errors of Kurbskij’s.
Keywords:
Аndrei Kurbskij, deverbal suffixations, Church Slavonic, alleged errors, language norms
Downloads
References
Буланин 1995 — Буланин Д. М. Древняя Русь. В кн.: История русской переводной художественной литературы. Древняя Русь. XVIII век. Левин Ю. В. (ред.). Т. 1. Сер.: Bausteine zur slavischen Philologie und Kulturgeschichte. Neue Folge. Reihe A: Slavistische Forschungen. Т. 13 (73). Кельн, Веймар, Вена: Böhlau; СПб.: Буланин, 1995. С. 17–73.
Буланин 2020 — Буланин Д. М. «Новый Маргарит» А. М. Курбского в истории русской переводной письменности. [Рецензия на книгу Bounatirou 2018a]. Древняя Русь. Вопросы медиевистики. 2020, 79 (1): 175–182.
Живов 1988 — Живов В. М. Роль русского церковнославянского в истории славянских литературных языков. В кн.: Актуальные проблемы славянского языкознания. Горшкова К. В., Хабургаев Г. А. (ред.). М.: Изд-во Моск. ун-та, 1988. С. 49–98.
Живов 2017 — Живов В. М. История языка русской письменности. Т. 1–2. М.: Русский фонд содействия образованию и науке, 2017. 1285 с.
Зяблицына 2018 — Зяблицына Н. А. Переводческие ошибки в трактатах «Учителя Самуила обличение» и «Доказательство пришествия Христа». В кн.: Latinitas in the Slavonic World. Nine Case Studies. Tomelleri V. S., Verner I. V. (eds). Ser.: Specimina philologiae Slavicae. Vol. 192. Berlin: Lang, 2018. P. 83–111.
Кайперт 2017 — Кайперт Г. Церковнославянский язык: круг понятий. Пер. с нем. М. А. Бобрик. Словѣне. 2017, (1): 8–75.
Крысько 2004 — Крысько В. Б. Комментарий к «Лекциям». В кн.: Соболевский А. И. Труды по истории русского языка. Предисл. и коммент. В. Б. Крысько. М.: Языки славянской культуры, 2004. С. 17–65.
Перетц 1900 — Перетц В. Н. Императорское общества любителей древней письменности. Труды и издания за 1898–1899 год. Журнал минитерства народного просвещения. 1900, 328 (4): 39–75.
Соболевский 1911 — Соболевский А. И. Эней Сильвий и Курбский. В сб.: Serta Borysthenica. Сборник в честь заслуженного профессора Императорского Университета св. Владимира Юлиана Андреевича Кулаковского. Киев: Тип. Мейнандера, 1911. С. 1–17.
Томеллери 2006 — Tomelleri V. S. Из истории новгородской переводной литературы: любопытный пример контаминации. In: Iter philologicum. Festschrift für Helmut Keipert zum 65. Geburtstag. Bunčić D., Trunte N. (Hrsgg.). Ser.: Die Welt der Slaven. Sammelbände. Bd. 28. München, 2006. S. 243–249.
Томеллери 2013 — Томеллери В. С. О некоторых синтаксических особенностях Толковой Псалтири Брунона (1535). Дательный самостоятельный, инфинитивные и причастные конструкции, герундий, герундив. В кн.: Лингвистическое источниковедение 2012–2013. Молдован А. М., Мишина Е. А. (ред.). М.: Древлехранилище, 2013. С. 196–225.
Янин и др. 2004 — Янин В. Л., Зализняк А. А., Гиппиус А. А. Новгородские грамоты на бересте. (Из раскопок 1997–2000 гг.). Т. 11. М.: Русские словари, 2004. 288 с.
Auerbach 1976–2005 — Andrej Michajlovič Kurbskij, Novyj Margarit. Historisch-kritische Ausgabe auf der Grundlage der Wolfenbütteler Handschrift. Auerbach I. (Hrsg.). Bd. 1–4. Ser.: Bausteine zur Geschichte der Literatur bei den Slawen. Editionen (4), Bd. 9. Gießen: Schmitz, 1976–2005.
Besters-Dilger 1992 — Besters-Dilger J. Andrej M. Kurbskij als Übersetzer. Zur kirchenslavischen Übersetzungstechnik im 16. Jahrhundert. Ser.: Monumenta linguae Slavicae dialecti veteris. Fontes et dissertationes. Bd. 31. Freiburg im Breisgau: Weiher, 1992. 196 S.
Besters-Dilger 1995 — Die Dogmatik des Johannes von Damaskus in der Übersetzung des Fürsten Andrej M. Kurbskij (1528–1583). Besters-Dilger J. (Hrsg.). Ser.: Monumenta linguae Slavicae dialecti veteris. Fontes et dissertationes. Bd. 35, 2. Freiburg im Breisgau: Weiher, 1995. 928 S.
Bounatirou 2018a — Bounatirou E. Eine Syntax des „Novyj Margarit“ des A. M. Kurbskij. Philologisch- dependenzgrammatische Analysen zu einem kirchenslavischen Übersetzungskorpus. Bd. 1: Philologische, sprachkulturelle und lautlich-graphematische Grundlagen. Bd. 2: Syntax. Ser.: Slavistische Beiträge. Bd. 509. Wiesbaden: Harrassowitz, 2018. 907 S.
Bounatirou 2018б — Bounatirou E. Zum Konzept ‘Fehler’ am Beispiel der Analyse des „Novyj Margarit“ des A.M. Kurbskij. Die Frage der Bewertung sprachlicher Richtigkeit in historischen slavischen Texten. In: Latinitas in the Slavonic World. Nine Case Studies. Tomelleri V. S., Verner I. V. (eds). Ser.: Specimina philologiae Slavicae. Vol. 192. Berlin: Lang, 2018. P. 237–280.
Bounatirou 2019 — Bounatirou E. M. Writing a syntax of A. M. Kurbskij’s “Novyj Margarit”. The “anomalous” adjectival locative of the type v domu božiju revisited. Die Welt der Slaven. 2019, 64 (2): 262–279.
Fetková 1999 — Fetková P. 40 homilií na evangelia Řehoře Velikého v charvátském církevněslovanském překladu ve srovnání s překladem českocírkevněslovanským. Slovo. 1999, (47–49): 133–168. (V češtině)
Keipert 1968 — Keipert H. Beiträge zur Textgeschichte und Nominalmorphologie des „Vremennik Ivana Timofeeva“. Bonn: Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn, 1968. 288 S.
Keipert 1989 — Keipert H. Die Qual der Wahl. Die griechischen Verbaladjektive auf τέος und ihre Übersetzungsäquivalente im älteren Kirchenslavisch. In: Втори международен конгрес по българистика, София, 23 май — 3 юни 1986 г. Доклади 21. Кирилометодиевистика. Симпозиум. Зарев П. и др. (ред.). София: Българска академия на науките, 1989. С. 451–461.
Konzal 2005 — Konzal V. Latinské gerundium a gerundivum v staroslověnském překladu (Responze latinské syntaxe v českocírkevněslovanských památkách II). Slavia. 2005, (74): 167–190. (Чешск.)
Lausberg 1990 — Lausberg H. Handbuch der literarischen Rhetorik. Eine Grundlegung der Literaturwissenschaft. 3. Auflage. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1990. 983 S.
Liewehr 1928 — Liewehr F. Kurbskijs „Novyj Margarit“. Prag: Taussig und Taussig, 1928. 121 S.
Moser 1998 — Moser M. Die polnische, ukrainische und weißrussische Interferenzschicht im russischen Satzbau des 16. und 17. Jahrhunderts. Ser.: Schriften über Sprachen und Texte. Bd. 3. Frankfurt am Main u. a.: Lang, 1998. 398 S.
Tomelleri 2004 — Tomelleri V. S. Il Salterio commentato di Bruno di Würzburg in area slavo-orientale. Fra traduzione e tradizione (con un’appendice di testi). Collana: Slavistische Beiträge. Vol. 430. München: Sagner, 2004. 343 p.
Tomelleri 2010 — Tomelleri V. S. Dativus absolutus und prädikative Partizipien: Zur Verwendung kirchenslavischer Konstruktionen in der Tolkovaja Psaltyr’ Brunona (1535). In: Sprache und Leben der frühmittelalterlichen Slaven. Festschrift für Radoslav Katičić zum 80. Geburtstag. Stadnik-Holzer E., Holzer G. (Hrsgg.). Ser.: Schriften über Sprachen und Texte. Bd. 10. Frankfurt am Main u. a.: Lang, 2010. S. 145–160.
Tomelleri 2013 — Tomelleri V. S. Il paradosso dei Paradoxa Stoicorum di Cicerone nella presunta traduzione del principe Kurbskij. In: Contributi italiani al XV Congresso Internazionale degli Slavisti (Minsk, 20– 27 agosto 2013). Garzaniti M. Et al. (a cura di). Collana: Biblioteca di Studi slavistici. Vol. 19. Firenze: Firenze University Press, 2013. P. 157–195.
Буланин 1995 — Bulanin D.M. Old Rus’. In: Istoriia russkoi perevodnoi khudozhestvennoi literatury. Drevniaia Rus’. XVIII vek. Levin Iu. V. (ed.). Vol. 1. Ser.: Bausteine zur slavischen Philologie und Kultur geschichte. Neue Folge. Reihe A: Slavistische Forschungen. Vol. 13 (73). Köln; Weimar; Wien: Böhlau; St. Petersburg: Bulanin Publ., 1995. S. 17–73. (In Russian)
Буланин 2020 — Bulanin D.M. A.M.Kurbskii’s “Novyi Margarit” in the history of Russian translated literature. [Review of Bounatirou 2018a]. Drevniaia Rus’. Voprosy medievistiki. 2020, 79 (1): 175–182. (In Russian)
Живов 1988 — Zhivov V.М. The role of Russian Church Slavonic in the history of the Slavic literary languages. In: Aktual’nye problemy slavianskogo iazykoznaniia. Gorshkova K.V., Khaburgaev G.A. (eds). Moscow: Izdatel’stvo Moskovskogo universiteta Publ., 1988. P. 49–98. (In Russian)
Живов 2017 — Zhivov V.М. The history of the language of Russian literature. Vol. 1–2. Мoscow: Russkii fond sodeistviia obrazovaniiu i nauke Publ., 2017. 1285 p. (In Russian)
Зяблицына 2018 — Ziablitsyna N.A. Translation errors in the treatises “Uchitelia Samuila oblichenie” and “Dokazatel’stvo prishestviia Khrista”. In: Latinitas in the Slavonic World. Nine Case Studies. Tomelleri V. S., Verner I.V. (eds). Ser.: Specimina philologiae Slavicae. Vol. 192. Berlin: Lang, 2018. P. 83–111. (In Russian)
Кайперт 2017 — Keipert H. Conceptions of Church Slavonic. Transl. from German by M.А.Bobrik. Slovene. 2017, (1): 8–75. (In Russian)
Крысько 2004 — Krys’ko V.B. Commentary to the “Lectures”. In: Sobolevskii A.I. Trudy po istorii russkogo iazyka. V.B.Krys’ko (foreword and commentary). Moscow: Iazyki slavianskoi kul’tury Publ., 2004. P. 17–65. (In Russian)
Перетц 1900 — Peretts V.N. The Imperial Society of Lovers of Ancient Literature. Studies and editions from 1898 and 1899. Zhurnal miniterstva narodnogo prosveshcheniia. 1900, 328 (4): 39–75. (In Russian)
Соболевский 1911 — Sobolevskii A.I. Aeneas Silvius and Kurbskij. In: Serta Borysthenica. Sbornik v chest’ zasluzhennogo professora Imperatorskogo Universiteta sv. Vladimira Iuliana Andreevicha Kulakovskogo. Kiev: Tip. Meinandera Publ., 1911. P. 1–17. (In Russian)
Томеллери 2006 — Tomelleri V. S. From the history of Novgorod translated Literature: a curious axample of contamination. In: Iter philologicum. Festschrift für Helmut Keipert zum 65. Geburtstag. Bunčić D., Trunte N. (Hrsgg.). Ser.: Die Welt der Slaven. Sammelbände. Bd. 28. München, 2006. S. 243–249. (In Russian)
Томеллери 2013 — Tomelleri V. S. On certain syntactic features of the “Tolkovaia Psaltir’ Brunona” (1535). Dativus absolutus, infinitive and participle constructions, gerund, gerundive. In: Lingvisticheskoe istochnikovedenie 2012–2013. Moldovan A.M., Mishina E.A. (eds). Мoscow: Drevlekhranilishche Publ., 2013. P. 196–225. (In Russian)
Янин и др. 2004 — Ianin V.L., Zalizniak A.A., Gippius A.A. Novgorod birchbark texts. (From the 1997–2000 excavations). Vol. 11. Moscow: Russkie slovari Publ., 2004. 288 p. (In Russian)
Auerbach 1976–2005 — Andrej Michajlovič Kurbskij, Novyj Margarit. Historisch-kritische Ausgabe auf der Grundlage der Wolfenbütteler Handschrift. Auerbach I. (Hrsg.). Bd. 1–4. Ser.: Bausteine zur Geschichte der Literatur bei den Slawen. Editionen (4), Bd. 9. Gießen: Schmitz, 1976–2005.
Besters-Dilger 1992 — Besters-Dilger J. Andrej M.Kurbskij als Übersetzer. Zur kirchenslavischen Übersetzungstechnik im 16. Jahrhundert. Ser.: Monumenta linguae Slavicae dialecti veteris. Fontes et dissertationes. Bd. 31. Freiburg im Breisgau: Weiher, 1992. 196 S.
Besters-Dilger 1995 — Die Dogmatik des Johannes von Damaskus in der Übersetzung des Fürsten Andrej M.Kurbskij (1528–1583). Besters-Dilger J. (Hrsg.). Ser.: Monumenta linguae Slavicae dialecti veteris. Fontes et dissertationes. Bd. 35, 2. Freiburg im Breisgau: Weiher, 1995. 928 S.
Bounatirou 2018a — Bounatirou E. Eine Syntax des „Novyj Margarit“ des A.M.Kurbskij. Philologisch-dependenzgrammatische Analysen zu einem kirchenslavischen Übersetzungskorpus. Bd. 1: Philologische, sprachkulturelle und lautlich-graphematische Grundlagen, Bd. 2: Syntax. Ser.: Slavistische Beiträge 509. Wiesbaden: Harrassowitz, 2018. 907 S.
Bounatirou 2018б — Bounatirou E. Zum Konzept ‘Fehler’ am Beispiel der Analyse des „Novyj Margarit“ des A.M.Kurbskij. Die Frage der Bewertung sprachlicher Richtigkeit in historischen slavischen Texten. In: Latinitas in the Slavonic World. Nine Case Studies. Tomelleri V. S., Verner I.V. (eds). Ser.: Specimina philologiae Slavicae. Vol. 192. Berlin: Lang, 2018. P. 237–280.
Bounatirou 2019 — Bounatirou E.M. Writing a syntax of A.M.Kurbskij’s “Novyj Margarit”. The “anomalous” adjectival locative of the type v domu božiju revisited. Die Welt der Slaven. 2019, 64 (2): 262–279.
Fetková 1999 — Fetková P. 40 homilií na evangelia Řehoře Velikého v charvátském církevněslovanském překladu ve srovnání s překladem českocírkevněslovanským. Slovo. 1999, (47–49): 133–168.
Keipert 1968 — Keipert H. Beiträge zur Textgeschichte und Nominalmorphologie des „Vremennik Ivana Timofeeva“. Bonn: Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn, 1968. 288 S.
Keipert 1989 — Keipert H. Die Qual der Wahl. Die griechischen Verbaladjektive auf τέος und ihre Übersetzungsäquivalente im älteren Kirchenslavisch. In: Vtori mezhdunaroden kongres po bŭlgaristika, Sofiia, 23 mai — 3 iuni 1986 g. Dokladi 21. Kirilometodievistika. Simpozium. Zarev P. et al. (eds). Sofiia: Bŭlgarska akademiia na naukite, 1989. P. 451–461.
Konzal 2005 — Konzal V. Latinské gerundium a gerundivum v staroslověnském překladu (Responze latinské syntaxe v českocírkevněslovanských památkách II.). Slavia. 2005, (74): 167–190.
Lausberg 1990 — Lausberg H. Handbuch der literarischen Rhetorik. Eine Grundlegung der Literaturwissenschaft. 3. Auflage. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 1990. 983S.
Liewehr 1928 — Liewehr F. Kurbskijs „Novyj Margarit“. Prag: Taussig und Taussig, 1928. 121 p.
Moser 1998 — Moser M. Die polnische, ukrainische und weißrussische Interferenzschicht im russischen Satzbau des 16. und 17. Jahrhunderts. Ser.: Schriften über Sprachen und Texte. Bd. 3. Frankfurt am Main u. a.: Lang, 1998. 398 S.
Tomelleri 2004 — Tomelleri V. S. Il Salterio commentato di Bruno di Würzburg in area slavo-orientale. Fra traduzione e tradizione (con un’appendice di testi). Collana: Slavistische Beiträge. Vol. 430. München: Sagner, 2004. 343 p.
Tomelleri 2010 — Tomelleri V. S. Dativus absolutus und prädikative Partizipien: Zur Verwendung kirchenslavischer Konstruktionen in der Tolkovaja Psaltyr’ Brunona (1535). In: Sprache und Leben der Frühmittelalterlic en Slaven. Festschrift für Radoslav Katičić zum 80. Geburtstag. Stadnik-Holzer E., Holzer G. (Hrsgg.). Ser.: Schriften über Sprachen und Texte. Bd. 10. Frankfurt am Main u. a.: Lang, 2010. S. 145–160.
Tomelleri 2013 — Tomelleri V. S. Il paradosso dei Paradoxa Stoicorum di Cicerone nella presunta traduzione del principe Kurbskij. In: Contributi italiani al XV Congresso Internazionale degli Slavisti (Minsk, 20–27 agosto 2013). Garzaniti M. et al. (a cura di). Collana: Biblioteca di Studi slavistici. Vol. 19. Firenze: Firenze University Press, 2013. P. 157–195.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Articles of "Vestnik of Saint Petersburg University. Language and Literature" are open access distributed under the terms of the License Agreement with Saint Petersburg State University, which permits to the authors unrestricted distribution and self-archiving free of charge.